احیای نئولیبرالیسم با شوک فوتبال

متن کامل گفتگوی من با محسن راحمی عزیز که در صفحه‌ی اندیشه‌ی شماره‌ی 2266 روزنامه‌ی فرهیختگان در تاریخ 1396/4/20 منتشر شد.

در گفت‌وگو با مترجم کتاب «رقص برزیل با شیطان» مطرح شد

احیای نئولیبرالیسم با شوک فوتبال

اشاره: «رقص برزیل با شیطان» روایتی جذاب از داستان پشت‌پرده برگزاری المپیک تابستانی 2016 و جام‌جهانی 2014 برزیل است که در آن تیم ملی این کشور سنگین‌ترین باخت تاریخ فوتبالش را با نتیجه مفتضحانه هفت بر یک در مقابل آلمان کسب کرد و  از رسیدن به فینال بازماند و در نهایت ژرمن‌ها در خاک سلسائو جام قهرمانی را بالای سر بردند.  سال قبل از آن و در جریان بازی‌های جام کنفدراسیون‌ها شهرهای مختلف برزیل مخصوصا پایتخت این کشور، ریو، صحنه تظاهرات گسترده معترضان بود.

تماشاگران پرشور برزیلی به جای آنکه روی سکوها به تماشای فوتبال بنشینند در خیابان‌ها با پلیس ضد‌شورش درگیر بودند. دیو زرن در همان ایام خودش را به برزیل رساند تا جواب این مسئله را بیابد.نویسنده از داستان «آنها ما را فراموش کرده‌اند» یکی از قطعات جنجالی ستاره موسیقی پاپ روایت خود را آغاز می‌کند و از لا‌به‌لای فاولا‌ها (زاغه‌های فقیر‌نشین) و کوچه‌پس‌کوچه‌های ریو قصه کشوری را بیان می‌کند که با رئیس‌جمهوری با پیشینه سوسیالیستی در عرض چند سال با گردن نهادن به سیاست‌های اقتصاد جهانی و صندوق بین‌المللی پول، در مسیر توسعه قدم بر‌می‌دارد و جزء یکی اقتصاد‌های برتر دنیا قرار می‌گیرد و یکی از سکانداران سرمایه‌داری بین المللی می‌شود.نارضایتی عمومی، تضاد، فاصله طبقاتی و دیگر معضلات توسعه اقتصادی در بین خطوط روایت زرن از خلال برگزاری این دو متاایونت (Meta event) قابل لمس است.تلفیقی از اقتصاد، سیاست، مسائل اجتماعی و حتی فلسفه در پیوند با عناصر زندگی روزمره از جمله فوتبال، بیان مناسبی از روایت کتاب «رقص برزیل با شیطان» است؛ داستانی واقعی از نئولیبرالیسمی که زرن آن را به شیطان تشبیه کرده است.با علی عرب‌زاده، فارغ‌التحصیل کارشناسی‌ارشد حقوق از دانشگاه شهید بهشتی تهران، که در موسسه‌ای به نام خانه متن سین اقدام به ترجمه این اثر کرده است به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم.

چه شد به سراغ این کتاب رفتید؟ آیا طرح از پیش‌تعیین‌شده‌ای وجود داشت؟ در مقدمه بیان کردید که فوتبالی هم نیستید و شخص دیگری این کتاب را به شما پیشنهاد داده است.

وقتی شما برای ترجمه شروع به انتخاب کتاب می‌کنید با گستره‌ای طرف هستید که ممکن است در آن گم شوید. به همین خاطر ما برای انتخاب یک‌سری متر و شاخص تعیین کردیم. آنقدر اسم‌ گول‌زننده و کتاب‌ مدعی فروش و اعتبار هست که باید راهی برای احراز کتاب خوب پیدا می‌کردیم.

ما به الگوریتمی رسیدیم که کتاب انتخابی‌مان 1- از نظر فرم روایی باشد، 2- محتوایش لایه‌ زیرین زندگی عادی را روایت کند و رویکرد انتقادی نسبت به مدرنیته داشته باشد و 3- پرفروش باشد. چون معتقد بودیم از یک طرف ناشر باید اقبال بکند و از طرف دیگر، خوانده هم بشود. مساله‌ این بود که روایت آن کتاب بعد دیگری از ماجرا را نشان بدهد؛ بعدی که معمولا دیده نمی‌شود. با این معیار‌ها شروع و کتاب‌ها را بررسی کردیم؛ در علم، اقتصاد، سیاست و ورزش. یکی از کتاب‌های انتخابی ما «رقص برزیل با شیطان» بود.

من اهل ورزش نیستم، اما چون این کتاب بعدی از فوتبال و ورزش را نشان می‌دهد که معمولا خیلی درباره‌اش حرف زده نمی‌شود، حتی آدمی مثل من را که علاقه‌ ویژه‌ای به فوتبال ندارد، علاقه‌مند می‌کند؛ برای اینکه می‌بیند پشت صحنه‌ فوتبال اتفاقات خیلی جدی جامعه‌شناختی، تاریخی، سیاسی و اقتصادی در حال رخ دادن است که معمولا ما توجهی به آنها نمی‌کنیم. «رقص برزیل با شیطان» روایتی از این اتفاقات است.

این کتاب یک روایت دست اول است. برخلاف روایت‌های معمول ما از زاویه‌ فلسفه و جامعه‌شناسی درباره‌ پدیده‌ها، این روایت، یک «روایت نزدیک» است. طوری که وقتی در حال ترجمه‌ کتاب بودم، تصور می‌کردم  اگر الان به ریو بروم، خیابان‌ها را می‌شناسم و می‌توانم به راحتی در آنها گشت بزنم.