چرا یوزارسیف ، یوسف پیامبر (علیه السلام ) نیست ؟
یادداشت های آرشیوی
نگاشته شده در تاریخ 18 / 11 / 1387
بسم الله الجمیل
سلام ...
قصه گویی یکی از شیوه های رایج قرآن کریم در بیان و انتقال مفاهیم و معرف دینی و اخلاقیست . موارد استفاده از این روش موثر را در جای جای قرآن میتوان مشاهده کرد که یکی از این موارد داستان حضرت یوسف (علیه السلام) است که با عنوان احسن القصص از آن یاد شده است .
در رابطه با اینکه دلایل استفاده ی خداوند در قرآن از قصه بعنوان محملی برای بیان حقایق و معارف دینی چیست بحث بسیار است و صد البته نه در تخصص حقیر است و نه اینجا مجالی برای بازگو کردن آن . اما آنچه انگیزه ی نوشتن این یادداشت شد پخش هفتگی سریالی با عنوان یوسف پیامبر است به کارگردانی فرج الله سلحشور .
لزوم بیان و انتقال این معارف عمیق و انسان ساز از طریق رسانه ی فراگیری همچون تلویزیون بر کسی پوشیده نیست و تجربه ی موفق سریالی هایی همچون امام علی(علیه السلام) ، امام رضا (علیه السلام) و مریم مقدس (سلام الله علیها) تاثیر فراوان و عمیق این رسانه را بر جامعه نشان میدهد . اما نکته ای نباید از آن غفلت شود نوع و نحوه ی بیان این قصص مبارک و همچنین سلامت معرفتیست که از طریق این رسانه منتقل میشود چرا که اساسا اگر با پخش اینگونه برنامه ها مخصوصا از سوی کسانی که به جریان مذهبی و انقلابی وابستگی هایی هم دارند و با توجه به اینکه بخش عظیمی از مردم جامعه فاقد مطالعات دینی و تاریخی هستند معرفتی انحرافی ، التقاطی و یا نادرست به عموم جامعه منتقل شود همان بهتر است که اصلا این سریال ها را نسازیم !
نکته ی دیگری که مسئولین رسانه و سازندگان اینگونه آثار باید نسبت به آن توجه کافی را مبذول دارند شان و مقام پیامبران الهی و جایگاه رفیع آنان است
که این نکته باید در تمام لحظات مورد توجه باشد تا خدایی ناکرده شان و جایگاه این رسولان معصوم خداوند مورد تعرض قرار نگیرد و یا بواسطه ی عمل آنان شان آنان تنزل پیدا نکند .
چرا که قطعا ماموریت و شخصیت ایشان از تمام مشاهیر و مفاخر ملی و تاریخی ارفع تر بوده و تذکر این نکته قطعا برای اوالالباب لزومی ندارد .
مسئله ی بعدی که تذکر آن لازم بنظر میرسد هزینه ی ساخت و پخش این سریال هاست که از محل بیت المال و بودجه های عمومی است و در هزینه کرد آن باید نهایت دقت و توجه را داشت تا احیانا در جهتی خلاف اهداف اسلامی و انقلابی صرف نشود (هرچند که 1 ریال باشد ).
و اما نکته ی پایانی این که پرداختن به اینگونه سوژه ها باعث بسته شدن باب ساخت سریال و فیلم در این حوزه ها میشود و این رسانه یعنی تلویزیون مانند کتاب نیست که بر فرض نوشته شدن یک کتاب بد در یک زمینه کتابهایی در رد و یا اصلاح آن در همان مورد نوشته شود و ضعف های آن را بر طرف سازد ، به همین علت باید در ساخت این سریال ها بسیار دقت کرد و اگر کسی
واقعا توانایی ساخت اینگونه سریال ها در خود نمیبیند بهتر است که اصلا دست به ساخت یک همچین موضوعاتی نزند .
در ادامه به ذکر برخی از ایراداتی که به سریال یوسف پیامبر ساخت فرج الله سلحشور از نظرگاه حقیر وارد است میپردازم ،
اولا لازم میدانم که بگویم این انتقادات فقط و فقط متوجه سریال است و هیچ ارتباطی ه شخصیت جناب سلحشور ندارد و دوما اینها ایراداتی بود که به نظر اینجانب رسید و قطعا
متخصصین و علما میتوانند با تعمق و تفکر بیشتر به بیان اشکالاتی وارد تر و تخصصی تر نسبت به این ساخته ی سلحشور بپردازند .
و در پایان از دوستانی که با ارائه نظراتشان بنده را مورد تفقد خود قرار میدهند بسیار ممنون و متشکرم .
(بعد از ذکر هر مورد از اشکالات یک نمونه از ساخته های موفق پیشین صدا و سیما را بعنوان شاهد مثال آورده ام تا نگویند امکان نداشته و یا اصلا کسی بهتر از ما نمیتوانسته بسازد)
واما :
1. دیالوگ نویسی : دیالوگ ها چند پاره اند یعنی قسمت هایی که عینا از قرآن اخذ شده اند با بقیه قسمت ها کاملا متفاوت اند ، دیالوگ ها شان تاریخی ندارند و در بعضی از موارد به گفتگوهای عامیانه شبیه ترند تا دیالوگ های یک فیلم تاریخی ، همچنین دیالوگ ها با توجه به جنسیت ، سن و شخصیت کاراکتر ها تفاوتی نمی کنند در حالیکه باید تمام این موارد با شنیدن دیالوگ ها مشخص باشد . برای مقایسه به دیالوگ های فیلم امام علی (علیه السلام) توجه کنید .
2. دکورها : علی رغم صرف هزینه های هنگفت(حدود 1 میلیارد تومان) برای ساخت دکورها و ساختمان ها به هیچ وجه از آنها استفاده کافی نشده است بعلاوه گاهی اوقات دکورها بیشتر شبیه ساختمان های امروزی هستند تا یک تمدن در چند هزار سال قبل .برای مقایسه به دکورهای فیلم مریم مقدس(سلام الله علیها) توجه کنید که در حالیکه هزینه ی کمتری داشته اند اما فضا را بشدت القا میکردند .
3.فیلم برداری : فیلم برداری فیلم به هیچ وجه تاریخی نیست و اصلا فضای تاریخی را القا نمیکند بعلاوه یکی از دلایل خوب دیده نشدن و عدم
استفاده کافی از دکورها همین فیلم برداری ضعیف است باز هم برای مقایسه به فیلم برداری فوق العاده فیلم مریم مقدس(سلام الله علیها) توجه کنید .
4. موسیقی : موسیقی فیلم به هیچ وجه تداعی کننده محیط مصر باستان یا داستان یوسف پیامبر نیست فقط برای درک منظورم شما را به گوش دادن دوباره به موسیقی فیلم های امام رضا و امام علی (علیهم السلام) دعوت میکنم .
5. گریم : بعضی از بازیگران اصلا گریم نشده اند ، به غیر از معدود بازیگران اصلی بقیه اصلا پیر نمیشوند ،گریم برخی از شخصیت های مسن فیلم بیشتر شبیه کسانی است که مورد ضرب و شتم واقع شده اند ، رعایت حجاب اسلامی در گریم زنان فیلم به اندازه کافی نشده است ، گریم برخی از بازیگران مخصوصا بازیگر نقش یوسف دائما در حال تغییر است و گاهی در دو صحنه متوالی با دو گریم متفاوت روبرو میشویم
، گریم بعضی از بازیگران زن در شان یک فیلم دینی نیست و گاهی بسیار محرک است برای مقایسه به گریم های فوق العاده فیلم امام علی(علیه السلام) توجه کنید
6. کش دار بودن: تعلیق های بی جهت و کش دار بودن بی اثر برخی از صحنه ها که اصلا در فیلم جایگاهی ندارند که گاهی تا نیمی از زمان یک قسمت را هم دربر میگیرد در این زمینه نیازی به ذکر نمونه ی موفق نیست چون عدم تعلیق بی جهت یک اصل است و تمام سریال های موفق تاریخی و غیر تاریخی از این اصل پیروی میکنند .
7. جلوه های ویژه : در فیلم از جلوه های ویژه درست و به جا استفاده نشده است در حالیکه بر خلاف تصور رایج بسیاری از جلوه های ویژه آنقدر ها هم پر هزینه نیستند . در مراحلی هم که از جلوه های ویژه استفاده شده بیشتر فیلم را مصنوعی کرده تا به هدف سریال کمک کند . متاسفانه در این زمینه هنوز سینمای ما بسیار عقب هست و نمونه ی بارزی را به خاطر ندارم هرچند در سریال های دیگر به دلیل بهره گیری کافی از دیگر پتانسیل های نمایشی این ضعف زیاد به چشم نمی آید .
7. انتخاب بازیگران : به استثنای بازیگر نقش یوسف که هم از جهت ناشناس بودن و هم از جهت بازیگری مورد قبول میباشد بقیه بازیگران اصلا در جای خود استفاده نشده اند برای مثال و بدون توضیح اضافی به انتخاب بازیگران نقش های بوتیفار ، آخن آتون و بازیگر نقش کودکی یوسف ، نقش یعقوب و... توجه کنید و این مورد را با بازیگران فیلم امام علی(علیه السلام) و اصحاب کهف که ساخته ی دیگر جناب سلحشور است مقایسه کنید .
8. فقدان روابط علی و معلولی : در این فیلم گاهی اوقات اتفاقاتی بدون اینکه علت منطقی داشته باشند همینطور پشت سر هم قرار گرفته اند که باعث عدم باور پذیری و تخیلی شدن سریال میشود ، برای نمونه به مرگ و میر های بی تناسب ، پیر شدن ها و جوان ماندن های عجیب ، رفت و آمد بی دلیل مردم در خیابان ، اصلاح شدن دفعی برخی از افراد ، فراموشی شراب دار و ... توجه کنید و برای مقایسه هم به همان نکته 6توجه کنید
9. زلیخا : در رابطه با زلیخا به جز بازی فوق العاده خانم ریاحی نکته ی موفق بنظر نمی رسد . و بیش از همه تاکید بی مورد بر روی عشق زلیخا و یا زیبایی او و در کل انتقال این احساس که زلیخا یک عاشق دلباخته است و گناهی ندارد و ایجاد حس همدردی با زلیخا از موارد قابل اشاره است . بعلاوه به دلیل جنبه های جنسی این داستان در روایات داریم که مجردین سوره ی یوسف(علیه السلام) را نخوانند و در عوض سوره ی نور بخوانند و حالا با توجه به این نکته به تاکید بیش از حد کارگردان به این جنبه نگاه کنید . برای مقایسه هم به سریال مریم مقدس(سلام الله علیها) رجوع کنید .
10. ایرادات تاریخی : برای این قسمت به دلیل این که این ایرادات بسیار است و ذکر تمام آنها مجالی جداگانه را میطلبد فقط به شکل تیتر وار بخشی از ایرادات را لیست میکنم از جمله :
شخصیت یعقوب پیامبر که اصلا وظیفه ی پیامبری فراموشش شده ، یکتاپرستی فرعون ، شخصیت زلیخا ، همسران یعقوب ، شهر فدان محل تولد حضرت یوسف که علی رغم روایات تاریخی بسیار خشک و کویری و محقرانه نشان داده شده است ، مرگ مادر حضرت یوسف و ... که بسیاری از این انتقادات را بزرگان و علما و تاریخدانان کرده اند و جناب سلحشور فقط و فقط با پرخاش و ذکر این نکته که 100 جلد کتاب در این زمینه خوانده جواب گفته اند و برای مقایسه باز هم به نکته 6 رجوع کنید .
11. مواردی از مفاهیم التقاطی و انحرافی که برخی از آنها تاثیر اسرائیلیات بر معارف ماست و جناب سلحشور بی هیچ توجهی آنها را در فیلم تاثیر داده اند
- فرعون یک شخصیت دوست داشتنی است و اصلا ظلمی نمیکند و همه او را دوست دارند !
- یعقوب پیامبر نیست بلکه انسان بیکاریست که به جای بشارت و انذار دادن مردم فقط لبه جاده نشسته و اشک میریزد و نهایتا در حد یک چوپان که مابین فرزندانش آشکارا تبعیض قائل میشود تنزل پیدا کرده است !
- زلیخا بیش از آنکه یک زن بوالهوس باشد یک عاشق دلبخته و قابل ترحم است !
- یوسف در کودکی برای عزیز مصر خوک ! بعنوان غذا بر سر سفره می آورد !
- فرعون زمانی که میخواست یکتاپرست شود(اصل این موضوع مورد تردید است) در آب این عمل انجام شد
- تمام مشکلات مصریان ناشی از عملکرد کاهنان نشان داده شده است و فرعونیان رسما تبرئه شده اند
- در صحنه ی بریدن دست زنان زلیخا خیلی مصنوعی به آنها امر میکند که میوه را ببرند
- یوسف فقط زمانی که در قصر زلیخا بود به او چشم نمیدوخت در حالیکه در قصر فرعون یا دیگر قسمت های فیلم خیلی طبیعی چشم در چشم زنان با آنها سخن میگوید
12. بسیاری از این ایرادات به ذات و ماهیت رسانه ی مدرنی مانند تلویزیون یا سینما بازمیگردد و البته جناب سلحشور هم با آغوش باز این اقتضاعات را پذیرفته است . برای مطالعه بیشتر و دقیق تر این معنا به کتابهای آئینه جادو نوشته ی شهید سید مرتضی آوینی مراجعه کنید.
برای مقایسه کلیت سریال با آثار برتر تاریخی-مذهبی تلویزیون دیدن دومرتبه و با دقت و در مقام مقایسه سریال های امام علی(علیه السلام) شاهکار ماندگار داوود میرباقری، مریم مقدس(سلام الله علیها) ساختهی تحسین برانگیز و تحسین شده از سوی مردم و متخصصین شهریار برحانی، امام رضا(علیه السلام) ساخته ی موفق مهدی فخیم زاده دعوت میکنم .
در مجموع و با در نظر گرفتن تمام ایرادات و نقایص این مجموعه میتوان گفت بهتر بود جناب سلحشور اصلا این فیلم را نمیساختند چرا که تصویر یوسف در این فیلم بیشتر از این که شبیه یک پیامبر بزرگ باشد که داستانش در قرآن به احسن القصص تعبیر شده است شبیه یک جوان زیبا رو و مصلح اجتماعی است که با نزول پیاپی فرشته خداوند از انحرافات بازداشته میشود .
به جهت اطاله ی کلام پوزش میطلبم
.السلام علی من التبع الهدی
